W najnowszym wpisie w sposób czytelny przedstawimy prawidłowy sposób rozumienia art. 1136 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego w kontekście prawa dziadków do realizowania przez nich kontaktu z wnukami.
Materialną podstawą uregulowania prawa kontaktu dziadków z wnukami na gruncie Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego jest art. 1136 statuujący odpowiednie stosowanie przepisów Oddziału – Kontakty z dzieckiem do kontaktów dziecka z wymienionymi osobami.
Przepisy oddziału Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego – Kontakty z dzieckiem stosuje się odpowiednio do kontaktów rodzeństwa, dziadków, powinowatych w linii prostej, a także innych osób, jeżeli sprawowały one przez dłuższy czas pieczę nad dzieckiem.
Dokonując pewnego rozkodowania powołanego przepisu, powinniśmy uwzględnić, że –
Powołany przepis tworzy pewną hierarchię istotności relacji dziecka z innymi osobami. Możemy wyróżnić trzy grupy osób innych, niż rodzice, które są związane z dzieckiem poprzez pokrewieństwo, powinowactwo, zaistniałą sytuację faktyczną.
Rozstrzygając o kontaktach z tymi osobami Sąd wnikliwie analizuje jakość więzi i jej znaczenie dla dziecka, a jeżeli więź ta nie zdążyła się nawiązać – jej potencjalne znaczenie dla dziecka w kontekście realizacji zasady dobra dziecka (tj. czy więź ta może być wystarczająco korzystna z perspektywy dziecka).
Kontakty dziadków z wnukami w praktyce orzeczniczej zostaną ustalone przez Sąd w sytuacji, gdy ustalenie takich kontaktów będzie zgodne z zasadą dobra dziecka – i przeciwnie – nie zostaną one orzeczone przez Sąd, gdy będą niezgodne z zasadą dobra dziecka.
W realiach konkretnych spraw stosownym będzie więc powołanie się dziadków na dotychczasowy przebieg ich relacji z wnukiem, jeżeli natomiast ze względu na uwarunkowania konkretnej sprawy, ta istotna więź nie zdążyła się jeszcze w ogóle nawiązać, istotnym będzie wskazanie Sądowi na ważność tej relacji w życiu dziecka, która ma szczególne znaczenie w polskiej rzeczywistości.
Jak czytamy w zachowującej swoją aktualność uchwale Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 1988 roku (sygn. akt III CZP 42/88), cyt.: „dziadkowie mogą żądać uregulowania osobistych kontaktów z wnukami, jeżeli leży to w interesie dzieci”.
W dalszej części uchwały wskazano, iż cyt.: „skoro rodzice […] mają obowiązek dbałości o rozwój dziecka w imię jego dobra. Powinni zatem dla pełnego rozwoju jego osobowości umożliwić dziecku kontaktowanie się z jego krewnymi (dziadkami) przy właściwej ich postawie i korzystnym wpływie na dziecko. Kontakty te, wynikające często z silnych więzów emocjonalnych, zwłaszcza dziadków z wnukami, wychowujących je od niemowlęcia, mogą wpływać na lepsze wychowanie i rozwój duchowy dziecka oraz sprzyjają kontynuowaniu więzów wielopokoleniowej rodziny. Takie zachowanie dziadków, okazywanie przywiązania i dbałości o wnuki nie tylko nie kłóci się z interesem dziecka, ale jest ono dla jego dobra.”
Sprawowanie przez dziadków i krewnych faktycznej opieki; pieczy nad dzieckiem przez dłuższy czas a realizacja prawa do kontaktów z dzieckiem
Kwestię sprawowania faktycznej opieki; pieczy nad dzieckiem poruszył w komentarzu do ustawy Jacek Ignaczewski, autor ten stwierdził, iż cyt.:
„[…] samo faktyczne sprawowanie przez dłuższy czas pieczy nad dzieckiem nie jest wystarczające do uwzględnienia przez sąd wniosku o kontakty z nim, ponieważ decydujący powinien być pozytywny wpływ na wychowanie oraz rozwój duchowy i emocjonalny dziecka.”
Tego rodzaju sytuacja faktyczna nie może prowadzić do niepożądanego – z perspektywy dziecka – negowania postaw i kwalifikacji rodziców, którzy są pierwszoplanowymi wychowawcami dziecka.
Jak zauważył Sąd Rejonowy w Brodnicy, cyt.: „Osoby wskazane w art. 1136 nie mają identycznych <<praw do dziecka>> jak rodzice, w szczególności matka lub ojciec sprawujący władzę rodzicielską.
Kontakty z dzieckiem osób wymienionych w komentowanym przepisie muszą być oceniane przede wszystkim przez pryzmat dobra dziecka, a ponadto z uwzględnieniem i na korzyść pozycji prawnej rodzica sprawującego władzę rodzicielską
(odnośnie do wynikających z władzy rodzicielskiej relacji z osobami trzecimi – T. S. , Władza rodzicielska nad dorastającym dzieckiem, s. 46–54)”.
Dokonując posumowania należy stwierdzić, iż obowiązująca ustawa zapewnia dziadkom i enumeratywnie wymienionym w art. 1136 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego osobom prawo do realizowania kontaktów z dzieckiem o ile będzie to zgodne z dobrem dziecka.
Postępowanie przebiega stosownie do przypadku uregulowania kontaktów rodzica z dzieckiem.
Istotnymi w sprawie dowodami są: dowody osobowe – z przesłuchania Wnioskodawcy; Uczestników; z opinii Opiniodawczego Zespołu Sądowych Specjalistów (badaniu podlegają m.in. kompetencje wychowawcze; jakość relacji dziecka z innymi osobami).
(na podstawie: uchwały Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 1988 roku, sygn. akt III CZP 42/88; wyroku Sadu Rejonowego w Brodnicy, sygn. akt III Nsm 114/18)
