W najnowszym wpisie zaprezentujemy kolejny z instrumentów zapewnienia prawidłowej realizacji kontaktów rodzicielskich, którym jest powództwo o ochronę dóbr osobistych.
Punktem wyjścia dla tych rozważań będzie art. 24 § 1 k.c., który stanowi, że:
Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.
podstawie?
ZNACZNIK NOWEJ STRONYW stanie faktycznym sprawy ochronie podlega wytworzona więź rodzic – dziecko. Ochronie z powołanego przepisu podlega więź wytworzona od początku życia dziecka.
W takim procesie poszukiwanie ochrony prawnej nie następuje w związku z biernymi zachowaniami strony pozwanej (na przykład: brak budowania pozytywnego obrazu drugiego rodzica; brak zachęcania dziecka do kontaktu z drugim rodzicem), ale w związku z aktywnym jej działaniem, skutkiem którego było zerwanie już istniejącej więzi strony powodowej z dzieckiem.
Jak w kontekście brzmienia tego przepisu Sądy postrzegają naruszone prawo (obowiązek) kontaktów rodzicielskich?
Postrzegają je jako dobro osobiste więzi emocjonalnej między rodzicem; opiekunem prawnym a dzieckiem.
Aktualne orzecznictwo sądowe wprost wskazuje, że więzi rodzinne będące zjawiskiem ze sfery uczuć jednej osoby, wyrażające się w poczuciu bliskości do innego człowieka, stanowią dobro osobiste podlegające ochronie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 czerwca 2019 r., sygn. akt III CSK 233/17, LEX nr 2684167).
Co więcej, więzi łączące najbliższych członków rodziny (prawo do niezakłóconego życia rodzinnego) są fundamentem prawidłowego funkcjonowania rodziny chronionej na poziomie konstytucyjnym (art. 18 i 71 Konstytucji RP) i stanowią one dobra osobiste (tak z kolei Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 kwietnia 2018 r., sygn. akt V CSK 300/17, LEX nr 2515739).
Więzi rodzinne są źródłem samorealizacji w sferze stosunków rodzinnych z najbliższymi i kształtują w znacznej mierze tożsamość danej osoby. Nie sposób uznać, by więzi między dzieckiem a rodzicem (więzi rodzicielskie) na taką ochronę nie zasługiwały. Zerwanie wiążącej najbliższe osoby więzi emocjonalnej wywołuje cierpienie i poczucie krzywdy
W orzecznictwie podkreśla się również, że dobra prawne (podlegające ochronie na podstawie art. 24 § 1 k.c.), są związane z samorealizacją, gdzie zasady doświadczenia życiowego i intensywność uczuć rodzicielskich pozwalają na twierdzenie, że kontakty z dzieckiem wpływają na samorealizację człowieka jako rodzica.
(por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie, I Wydział Cywilny, sygn. akt I ACa 948/19 z dnia 25 listopada 2020 roku)
Co w świetle powyższego należy zrobić, by w realiach konkretnej sprawy powództwo o ochronę dobra osobistego jakim są kontakty rodzica; opiekuna prawnego z dzieckiem zasługiwało na uwzględnienie?
W procesie należy udowodnić (poprzeć dowodami), że osobie występującej z powództwem przysługuje dobro osobiste w postaci więzi emocjonalnej z małoletnim dzieckiem.
Z drugiej zaś strony zachowanie strony pozwanej skutkujące naruszeniem dobra osobistego powinno być bezprawne.
Przykładem takich działań o charakterze bezprawnym może być odmowa wydawania dziecka celem realizowania kontaktów; przedstawianie drugiego z rodziców; opiekunów prawnych w złym świetle, jako ojca/ matki – co skutkowało w realiach konkretnej sprawy naruszeniem dobra prawnego w postaci więzi emocjonalnej osoby poszukującej ochrony z dzieckiem.
W sprawie ustalenie bezprawności naruszenia dobra osobistego następuje przez zbadanie przyczyn i powodów, z uwagi na które doszło do zerwania lub też naruszenia więzi istniejącej między stroną powodową a dzieckiem.
(na podstawie: wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie, I Wydział Cywilny, sygn. akt I ACa 948/19 z dnia 25 listopada 2020 roku)
