Najnowszy wpis poświęcimy „bezpiecznikowi” umieszczonemu w kodeksie rodzinnym na wypadek, gdyby relacja małżeńska zaczęła wymykać się spod kontroli i jeden z małżonków realizowałby przedsięwzięcia ryzykowne pod względem ekonomicznym dla obojga małżonków.
Co robić, gdy dla realizacji swoich pasji, nałogów jeden z małżonków wyzbywa się wszystkiego co przedstawia sobą wartość?
Przeczytaj więcej o zasadach zarządu majątkiem wspólnym.
Przystępując do rozjaśnienia tej kwestii zaznaczmy, że w polskim porządku prawnym obowiązuje zasada zgodnie z którą, każdy z małżonków ma prawo zarządzania majątkiem wspólnym małżonków.
Co należy do „majątku wspólnego”?
Majątek wspólny małżonków należy wiązać z modelem podstawowego ustawowego ustroju majątkowego, jakim jest ustrój wspólności majątkowej. W skład majątku wspólnego małżonków wchodzą przedmioty nabyte przez oboje małżonków lub każdego z nich podczas trwania wspólności, za wyjątkiem składników wchodzących wyłącznie
w majątek osobisty małżonka, czyli:
– przedmiotów majątkowych nabytych przed powstaniem wspólności ustawowej;
– przedmiotów majątkowych nabytych przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
– praw majątkowych wynikających ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
– przedmiotów majątkowych służących wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
– praw niezbywalnych, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
– przedmiotów uzyskanych z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
– wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
– przedmiotów majątkowych uzyskanych z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
– praw autorskich i praw pokrewnych, prawa własności przemysłowej oraz innych praw twórcy;
– przedmiotów majątkowych nabytych w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Obok takiego ustroju możemy wyróżnić ustrój ukształtowany umową albo w drodze przymusu (tj. orzeczeniem sądu lub z mocy samego prawa).
Przedmioty majątkowe nabyte przez małżonków w czasie trwania ustawowego ustroju majątkowego wchodzą w skład majątku wspólnego małżonków, a twierdzenie osoby co do tego, że dany przedmiot nie jest objęty zakresem tej wspólności winno zostać wykazane za pomocą dowodu.
Elementem decydującym o tym, czy dany przedmiot wchodzi do majątku wspólnego małżonków jest czas nabycia.
Co oznacza pojęcie „zarządu majątkiem wspólnym” małżonków?
Definicja określająca czynności „zarządu majątkiem wspólnym” została zawarta w art. 32 § 2 k.r.o.
Zgodnie z jego treścią, wykonywanie zarządu obejmuje czynności, które bezpośrednio dotyczą przedmiotów majątkowych należących do majątku wspólnego (lub mających stanowić jego składnik), w tym czynności zmierzających do zachowania tego majątku.
Zakres pojęcia „zarząd majątkiem wspólnym” obejmuje czynności zobowiązujące do zbycia przedmiotu lub prawa stanowiącego składnik tego majątku, rozporządzanie takimi przedmiotami i prawami, obciążające je ograniczonymi prawami rzeczowymi oraz czynności zmierzające do oddania przedmiotu wchodzącego w skład majątku wspólnego w najem, dzierżawę lub użyczenie, a także przeniesienie posiadania przedmiotu stanowiącego składnik majątku wspólnego. (…) zarząd majątkiem wspólnym małżonków nie obejmuje jednak czynności prawnych, do dokonania których potrzebna jest zgoda drugiego małżonka (art. 37 § 1 k.r.o).
(źródła: wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie, II Wydział Cywilny Odwoławczy, sygn. akt Sygn. akt II Ca 190/15)
Ustawowy „bezpiecznik” – czyli o tym, jakie czynności dokonywane przez drugiego z małżonków wymagają zgody?
Zgodnie z art. 37 § 1 k.r.o. zgoda drugiego małżonka jest potrzebna do dokonania:
1) czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, jak również prowadzącej do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków;
2) czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia prawa rzeczowego, którego przedmiotem jest budynek lub lokal;
3) czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia i wydzierżawienia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa;
4) darowizny z majątku wspólnego, z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych.
Ważność umowy, która została zawarta przez jednego z małżonków bez wymaganej zgody drugiego, zależy od potwierdzenia umowy przez drugiego małżonka.
Pojęcie „obciążenia” oznacza przy tym obciążenie polegające na ustanowieniu ograniczonego prawa rzeczowego (wydzierżawienie, oddanie nieruchomości do używania i pobierania pożytków, oddanie w najem lub bezpłatne używanie).
Wskazane czynności prawne, niezależnie od tego, czy są one odpłatne czy nie, wymagają uzyskania zgody współmałżonka,
z wyjątkiem nabycia nieruchomości, użytkowania wieczystego, prawa rzeczowego, którego przedmiotem jest budynek, lokal, gospodarstwo rolne lub przedsiębiorstwo. Nabycie tych rzeczy nie wymaga uzyskania zgody, gdy czynności są nieodpłatne.
Zgoda nie jest także wymagana, gdy nabywany przedmiot jest obciążony prawem osoby trzeciej. Także nabycie darowizny lub innego bezpłatnego przysporzenia nie wymaga zgody współmałżonka
(tak: A. B. „Zgoda współmałżonka na dokonanie czynności prawnej przez drugiego współmałżonka” [w:] „Intercyzy – umowy małżeńskie”, wyd. ABC 2007).
Pamiętajmy przy tym, że drugi z małżonków ma obowiązek uzyskania zgody wtedy, gdy dokonuje czynności prawnej (wymienionej w pkt 1-4) we własnym imieniu – jako jedna ze stron umowy.
W sytuacji, gdy do umowy staje jeden z małżonków (ale dokonuje on czynności prawnej we własnym imieniu i jednocześnie w imieniu drugiego z małżonków – jako jego pełnomocnik), zgoda określona przepisami k.r.o. nie jest wymagana.
Instrument „obowiązku uzyskania zgody” na dokonanie czynności prawnej określony treścią art. 37 k.r.o. dotyczy tylko tych sytuacji, w których małżonkowie
pozostają w ustroju wspólności ustawowej.
Przy czym w ustroju wspólności majątkowej każdy z małżonków może samodzielnie zarządzać majątkiem wspólnym, chyba że przepisy stanowią inaczej.
Wykonywanie zarządu obejmuje czynności, które dotyczą przedmiotów majątkowych należących do majątku wspólnego, w tym czynności zmierzających do zachowania tego majątku (art. 36 § 2 k.r.o.).
W sytuacjach skrajnych, polskie prawo przewiduje możliwość ustanowienia przez Sąd rozdzielności majątkowej pomiędzy małżonkami, jak też możliwość ustanowienia rozdzielności majątkowej z datą wsteczną, o czym w kolejnym wpisie 😉
