Jak przeprowadzić istotny dla życia zabieg lub badanie osoby dorosłej, która ze względu na stan swojego zdrowia nie może wyrazić świadomej zgody na zabieg? W tym wpisie poznasz szczegóły związane z procedurą uzyskania zgody Sądu.
Kwestię tę rozstrzyga art. 34 ust. 3 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, stanowi on, że:
Lekarz może wykonać zabieg lub zastosować metodę leczenia lub diagnostyki stwarzającą podwyższone ryzyko dla pacjenta, wobec pacjenta małoletniego, ubezwłasnowolnionego bądź niezdolnego do świadomego wyrażenia pisemnej zgody, po uzyskaniu zgody jego przedstawiciela ustawowego, a gdy pacjent nie ma przedstawiciela lub gdy porozumienie się z nim jest niemożliwe – po uzyskaniu zezwolenia sądu opiekuńczego.
Powyższe możemy odnieść wprost do sytuacji osoby dorosłej, po stronie której nie ma innego podmiotu uprawnionego do wyrażenia zgody na zastosowanie metody leczenia lub diagnostyki stwarzającej podwyższone ryzyko dla pacjenta.
W realiach konkretnych spraw sąd opiekuńczy wyraża więc zgodę na wykonanie określonych „czynności medycznych”; świadczeń medycznych – metod leczenia lub diagnostyki – i tak mogą być to przykładowo:
– kontrola parametrów życiowych;
– cewnikowanie;
– odżywianie przez sondę;
– kompleksowa toaleta ciała;
– zmiana bielizny
W przedmiocie wyrażenia zgody na udzielenie świadczenia medycznego; zastosowanie metod leczenia lub diagnostyki Sąd rozstrzyga postanowieniem, a postanowienie takie jest wykonalne z chwilą jego wydania. Natomiast w przypadku wyrażenia zgody przez osoby do tego uprawnione nie jest wymagane zachowanie szczególnej formy, choć ze względów praktycznych warto taką zgodę uzyskać; wyrazić na piśmie.
Sytuacja osoby chorej psychicznie lub upośledzonej, która nie wyraża zgody na przeprowadzenie badania lub inne świadczenie zdrowotne
Jeżeli osoba ubezwłasnowolniona albo pacjent chory psychicznie lub upośledzony umysłowo, lecz dysponujący dostatecznym rozeznaniem, sprzeciwia się czynnościom medycznym, poza zgodą jego przedstawiciela ustawowego lub opiekuna faktycznego albo w przypadku niewyrażenia przez nich zgody wymagane jest zezwolenie sądu opiekuńczego.
Jak więc widzimy, w tej konkretnej sytuacji system prawny przewiduje konieczność uzyskania dualnej (podwójnej) zgody w przypadku braku uzyskania zgody na poddanie się czynnościom medycznym przez osobę, której czynność ta dotyczy.
Wówczas konieczna będzie:
– zgoda przedstawiciela ustawowego lub opiekuna faktycznego i zgoda Sądu opiekuńczego;
– a w braku zgody osób uprawnionych do wyrażenia takiej zgody – zgoda sądu opiekuńczego.
Konkluzja: Zgoda sądu będzie konieczna, i to niezależnie od tego, czy przedstawiciel ustawowy albo opiekun faktyczny (w przypadku badania) udzielą zgody na przeprowadzenie czynności medycznych, czy też zgoda taka nie zostanie przez te osoby wyrażona.
(por. Marcin Kopeć (red.), Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Komentarz, WK 2016)
Który sąd będzie właściwy w takich przypadkach?
Sądem opiekuńczym właściwym miejscowo dla udzielania zgody na wykonanie czynności medycznych będzie sąd, w którego okręgu czynności te mają być wykonane. Sądem opiekuńczym jest zawsze Sąd Rejonowy – Wydział Rodzinny.
Omawiając kwestię uzyskania zgody Sądu opiekuńczego warto zwrócić uwagę na to, że ustawodawca w sytuacjach nagłych dopuszcza możliwość wykonania badania lub innego świadczenia zdrowotnego bez zgody pacjenta. Lekarz może przeprowadzić czynności, na które konieczne jest uzyskanie zgody pisemnej bez zgody przedstawiciela ustawowego pacjenta bądź zgody właściwego sądu opiekuńczego, jeżeli zwłoka spowodowana postępowaniem w sprawie uzyskania zgody groziła będzie pacjentowi niebezpieczeństwem utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia.
W takiej sytuacji – jak stanowi art. 34 ust. 6 ustawy – lekarz ma obowiązek, o ile jest to możliwe, zasięgnąć opinii drugiego lekarza, w miarę możliwości tej samej specjalności. O wykonywanych czynnościach lekarz niezwłocznie zawiadamia przedstawiciela ustawowego, opiekuna faktycznego lub sąd opiekuńczy.
